Μήπως το τελευταίο διάστημα αισθάνεστε μια συνεχή κούραση και κατάπτωση; Αισθάνεστε και μια μελαγχολία; Μήπως παράλληλα δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε και να αποδώσετε νοητικά; Από την άλλη έχετε προσέξει ότι ενώ δεν τρώτε πολύ και η όρεξη σας έχει μειωθεί, παίρνετε συνεχώς βάρος; Τα νύχια σας σπάνε εύκολα και τα μαλλιά σας είναι ξηρά και πέφτουν; Αυτά και άλλα πολλά συμπτώματα μεμονωμένα ή σε συνδυασμό πιθανόν να αντανακλούν μια υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Το πρόβλημα
Πρόκειται για μια μεταβολική κατάσταση που προτιμά το γυναικείο φύλο και η οποία είναι αποτέλεσμα της ελάττωσης της εκκρινόμενης ποσότητας των θυρεοειδικών ορμονών ή της ανεπάρκειας της λειτουργίας τους. Συνήθως αυτός που πάσχει είναι ο ίδιος ο θυρεοειδής αδένας, αλλά δεν αποκλείεται το αίτιο να βρίσκεται υψηλότερα στον ενδοκρινικό άξονα, στην υπόφυση ή τον υποθάλαμο δηλαδή ή ακόμα να πρόκειται για αντίσταση των οργάνων-στόχων στις δράσεις των ορμονών.
Επειδή ακριβώς οι θυρεοειδικές ορμόνες δρουν σε όλα τα οργανικά συστήματα του ανθρωπίνου σώματος, οι εκδηλώσεις που προκύπτουν από την ανεπάρκεια τους είναι πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους. Επίσης η σειρά με την οποία εμφανίζονται στην πορεία της νόσου δεν είναι συγκεκριμένη και ποικίλει από ασθενή σε ασθενή. Για όλα τα παραπάνω η πρώιμη διάγνωση του υποθυρεοειδισμού είναι μια πραγματική πρόκληση για τον κλινικό ιατρό. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή…
Ο θυρεοειδής και οι συνδέσεις του
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα μικρό όργανο βάρους περίπου 25 γραμμαρίων που βρίσκεται μπροστά από την τραχεία, στη βάση του τραχήλου και αποτελείται από δύο λοβούς και έναν ισθμό. Η κύρια λειτουργία του αδένα είναι η παραγωγή της τριϊδωθυρονίνης (Τ3) και της θυροξίνης (Τ4) υπό την επίδραση της θυρεοτρόπου ορμόνης (TSH) που εκκρίνεται από την υπόφυση. Η TSH με τη σειρά της εκκρίνεται μετά την επίδραση του εκλυτικού παράγοντα της θυρεοτροπίνης (TRH) από τον υποθάλαμο.
Τα όργανα που αναφέραμε βρίσκονται σε διαρκή λειτουργική σύνδεση μεταξύ τους, ώστε τα επίπεδα των κυκλοφορούντων ορμονών να βρίσκονται στα φυσιολογικά και απαραίτητα για την αρμονική λειτουργία του οργανισμού επίπεδα. Οτιδήποτε επηρεάζει έμμεσα ή άμεσα το καθένα από αυτά επιδρά τελικά στο ποσό των κυκλοφορούντων θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4.
Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι η δραστική ορμόνη στον μεταβολισμό των κυττάρων είναι κυρίως η Τ3 που προέρχεται από την αποϊωδίωση της Τ4. Τέλος ο θυρεοειδής αδένας είναι υπεύθυνος και για την παραγωγή της καλσιτονίνης, μιας άλλης ορμόνης που παίζει ρόλο στην ομοιόσταση του ασβεστίου και τον οστικό μεταβολισμό.
Ποιές είναι οι αιτίες του προβλήματος;
Ο υποθυρεοειδισμός ανάλογα με το που εντοπίζεται η αιτία του προβλήματος διακρίνεται σε πρωτοπαθή, όπου υπάρχει βλάβη του ίδιου του αδένα, δευτεροπαθή, όπου υπεύθυνη του προβλήματος είναι η υπόφυση και τριτοπαθής, όπου το αίτιο εντοπίζεται στον υποθάλαμο.
Όπως είπαμε και πιο πάνω συχνότερος είναι ο πρωτοπαθής με πιο συχνή αιτία την αυτοάνοση καταστροφική θυρεοειδίτιδα Hashimoto, στην οποία το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς σχηματίζει αυτοαντισώματα και επιτίθεται εναντίον στοιχείων του θυρεοειδή αδένα. Στην περίπτωση αυτή ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να συνδυάζεται και με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως π.χ. με λεύκη, ερυθηματώδη λύκο, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.α.
Άλλη αιτία πρωτοπαθούς υποθυρεοειδισμού είναι η καταστροφή του αδένα είτε από την επίδραση ακτινοβολίας στην περιοχή του τραχήλου για θεραπευτικούς σκοπούς, είτε από την επίδραση φαρμάκων και ραδιενεργού ιωδίου για την αντιμετώπιση υπερθυρεοειδισμού. Εννοείται ότι σε περιπτώσεις υπερλειτουργίας του αδένα που υποβάλλονται σε θυρεοειδεκτομή προκύπτει μόνιμος υποθυρεοειδισμός που χρειάζεται συνεχή ορμονική υποκατάσταση.
Κυριότερη αιτία δευτεροπαθούς υποθυρεοειδισμού είναι κάποιο αδένωμα της υπόφυσης, ενώ ο τριτοπαθής στην κλινική πράξη είναι σπάνιος και οφείλεται σε όγκους της περιοχής, λοιμώξεις και αγγειακές ανωμαλίες.
Ποιές είναι οι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου;
Οι κλινικές εκδηλώσεις είναι το αποτέλεσμα της μείωσης της μεταβολικής δραστηριότητας και της εναπόθεσης στα όργανα-στόχους κάποιων ουσιών που λέγονται γλυκοζαμινογλυκάνες.
Γενικά συμπτώματα και σημεία: Κατάπτωση, εξασθένηση, νωθρότητα, οίδημα γύρω από τα μάτια, ωχρότητα, μειωμένη όρεξη
Δερματολογικές εκδηλώσεις: Ξηρό δέρμα και μαλλιά, τριχόπτωση, εύθραυστα νύχια
Ενδοκρινολογικές εκδηλώσεις: Διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (βρογχοκήλη), μηνορραγίες, γαλακτόροια
Μεταβολικές εκδηλώσεις: Μειωμένη αντοχή στο κρύο, υποθερμία, πρόσληψη βάρους, παχυσαρκία
Καρδιαγγειακές εκδηλώσεις: Βραδυκαρδία, δύσπνοια, υπέρταση, επιδείνωση υπάρχουσας στεφανιαίας νόσου, διόγκωση της καρδιάς, περικαρδιακή συλλογή
Εκδηλώσεις από το αναπνευστικό: Ροχαλητό, υποαερισμός, άπνοια ύπνου
Γαστρεντερικές εκδηλώσεις: Δυσκοιλιότητα, ατροφική γαστρίτιδα, χολολιθίαση
Μυοσκελετικές εκδηλώσεις: Αρθραλγίες, μυαλγίες, συχνές κράμπες
Νευρολογικά συμπτώματα και σημεία: Συχνές παραισθησίες και μουδιάσματα, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, μειωμένα αντανακλαστικά, περιορισμένη νοητική λειτουργία, άνοια σε βαριές καταστάσεις, πονοκέφαλος και διαταραχές όρασης σε αδενώματα υπόφυσης
Ψυχιατρικές εκδηλώσεις: Κατάθλιψη, ψύχωση
ΩΡΛ εκδηλώσεις: Βράγχος φωνής, μείωση της ακουστικής οξύτητας, κώφωση σε βαρύ μυξοίδημα
Αιματολογικά ευρήματα: Σιδηροπενική αναιμία, μακροκυτταρική αναιμία από έλλειψη βιταμίνης Β12
Λιπίδια: Αύξηση της “κακής” LDL και μείωση της “καλής” HDL χοληστερόλης
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η κλινική υποψία μπαίνει καταρχήν από τη συμπτωματολογία και την κλινική εξέταση. Τη διάγνωση θα σφραγίσει όμως ο εργαστηριακός έλεγχος, κατά τον οποίο τυπικά σε περίπτωση πρωτοπαθούς θυρεοειδισμού η συγκέντρωση της Τ4 είναι μειωμένη και η TSH αυξημένη. Τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα στις περιπτώσεις του δευτεροπαθούς και τριτοπαθούς υποθυρεοειδισμού όπου η TSH μπορεί να είναι φυσιολογική, μειωμένη ακόμη και ελαφρά αυξημένη. Παρόλα αυτά υπάρχουν ειδικές και ακριβείς εξετάσεις που ξεκαθαρίζουν το τοπίο.
Ποά είναι η θεραπεία;
Η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού είναι σχετικά απλή και προσφέρει μεγάλη ανακούφιση από τα συμπτώματα σε λίγες μέρες έως λίγες εβδομάδες και δεν είναι άλλη από την υποκατάσταση των θυρεοειδικών ορμονών. Η καθιερωμένη θεραπεία σήμερα είναι η χορήγηση κάποιου σκευάσματος συνθετικής θυροξίνης (Τ4) ξεκινώντας από μικρές δόσεις και αυξάνοντας προοδευτικά ανάλογα με την υποχώρηση των συμπτωμάτων και την επαναφορά της TSH στα φυσιολογικά επίπεδα.
Ειδικές καταστάσεις
Μυξοιδηματικό κώμα: Πρόκειται για μια σχετικά σπάνια επιπλοκή του υποθυρεοειδισμού που προκύπτει σε χρόνια πάσχοντες που δε λαμβάνουν θεραπεία και πυροδοτείται από έκθεση σε κρύο συνήθως ή σε λοιμώδεις παράγοντες και ηρεμιστικά φάρμακα.
Ο ασθενής είναι σε βαθύ λήθαργο ή κώμα και παρουσιάζει ακραία υποθερμία της τάξης των 32 έως και 24 βαθμών κελσίου. Τα αντανακλαστικά του είναι καταργημένα και επιπλέον παρουσιάζει βραδυκαρδία και υποξαιμία. Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι άμεση γιατί κινδυνεύει η ζωή του ασθενούς και στηρίζεται στην καρδιοαναπνευστική υποστήριξη και την ενδοφλέβια χορήγηση θυροξίνης ή τριιδωθυρονίνης καθώς και κορτιζόνης.
Υποκλινικός υποθυρεοειδισμός: Είναι μια αρκετά συχνή διαταραχή στις γυναίκες τις σχετικά πιο ηλικιωμένες, κατά την οποία οι Τ4 και Τ3 είναι σε φυσιολογικά επίπεδα και η TSH είναι ήπια αυξημένη. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι μηδαμινά ή να περιορίζονται σε μέτρια κόπωση και έλλειψη ενέργειας, μέτρια κατάθλιψη, δυσκοιλιότητα.
Το αν θα πρέπει να χορηγηθεί θεραπεία είναι αντικείμενο αντιμαχίας των επιστημόνων οι οποίοι φαίνεται να συμφωνούν πως αυτή χρειάζεται όταν συνυπάρχουν και θετικά αντιθυρεοειδικά αντισώματα.
Μην καθυστερείτε…
Αν παρουσιάζετε κάποιο ή κάποια από τα συμπτώματα που περιγράψαμε πιο πάνω, μην καθυστερείτε και επισκεπτείτε τον ιατρό σας. Η εξέταση είναι απλή και ανώδυνη και σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι ο θυρεοειδής σας υπολειτουργεί, τότε η λύση είναι επίσης απλή και το πρόβλημα διορθώνεται σε σχετικά πολύ λίγο χρόνο.
Πηγή: Dr. Keccos A. Marcou
